Nowotwory krwi, takie jak białaczka, od dawna były kojarzone głównie z mutacjami w szpiku kostnym. Jednak najnowsze badania sugerują, że istotną rolę w rozwoju tych chorób mogą odgrywać… jelita i zamieszkujące je bakterie.

🔍 CHIP – cichy krok w stronę nowotworu

Zacznijmy od CHIP…

CHIP (clonal hematopoiesis of indeterminate potential, hematopoeza klonalna o nieokreślonym potencjale) to stan, w którym u osoby zdrowej w komórkach krwi pojawiają się mutacje. Bardzo często pojawiają się one wraz z naszym starzeniem. CHIP stwierdza się u około 10% osób > 70rż. U większości osób nie prowadzi to do rozwoju choroby. Jednak, zwłaszcza jedna z mutacji, DNMT3A, zwiększa ryzyko rozwoju m.in. białaczki. W uproszczeniu, CHIP to jakby rodzaj „przedbiałaczki” – nie daje objawów, ale zwiększa ryzyko rozwoju ostrych białaczek AML a nawet miażdżycy czy udarów. Najczęściej mutacje dotyczą genów takich jak DNMT3A, TET2 czy ASXL1.

🧬 Rola jelit

Gdzie w tym wszystkim jelita? Mogą one przyspieszyć CHIP. W jaki sposób? Badania wykazały, że u osób starszych — a także u osób z nieswoistymi zapaleniami jelit (IBD), może dochodzić do uszkodzenia bariery jelitowej. To pozwala przedostawać się bakteryjnym metabolitom do krwiobiegu i przyspieszać CHIP.

Szczególną rolę odgrywa tu ADP-heptose – produkowany przez bakterie Gram-ujemne.
➡️ Ten związek aktywuje receptor ALPK1 w zmutowanych komórkach krwi
➡️ Uruchamia zapalny szlak NF-κB
➡️ Sprzyja proliferacji “komórek przedbiałaczkowych“, zwłaszcza tych z mutacją DNMT3A

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że niekorzystne zmiany w jelitach mogą przyspieszyć CHIP. Co ciekawe, tutaj pojawia się wątek Akkermansii…

🧫 A gdzie w tym wszystkim Akkermansia muciniphila?

Akkermansia to bakteria, która:
✅ Wspiera integralność bariery jelitowej
✅ Zwiększa produkcję krótkocząsteczkowych kwasów tłuszczowych (SCFA)
✅ Aktywuje szlak AMPK – kluczowy dla kontroli energetycznej i hamowania stanów zapalnych. To niejako przeciwnik szlaku NF-κB, który był aktywowany przez ADP-heptose. Nadążacie? 😉 Po prostu, wydaje się, że obecność Akkermansii może działać ochronnie, ograniczając skutki dysbiozy i zmniejszając ryzyko progresji CHIP do białaczki.

🧪 Eksperymenty potwierdzają mechanizm

• Uszkodzenie jelit (np. przez DSS) + dysbioza = ekspansja komórek z mutacją DNMT3A
• Podanie ADP-heptose = efekt podobny
• Obecność ALPK1 = konieczna do wywołania efektu
• U myszy i w ludzkich komórkach z MDS: ADP-heptose promuje samoodnowę zmutowanych komórek

💊 Co to oznacza dla przyszłości?

Mikrobiota może wpływać na hematologię! A przynamniej, jedno z działań powinno być na nią nakierowane.
📌 Z jednej strony: bakterie Gram-ujemne → ADP-heptose → NF-κB → białaczka
📌 Z drugiej: Akkermansia muciniphila → AMPK → bariera jelitowa + hamowanie zapalenia

Nowe terapie mogą więc obejmować:

• wzmacnianie bariery jelitowej (dieta, probiotyki, Akkermansia)
• blokowanie szlaku ALPK1
• wspieranie AMPK jako strategii przeciwzapalnej i antynowotworowej

🧠 Wnioski

Oczywiście, na dzień dzisiejszy mamy wiedzę i przekaz ogólny – dbajmy o jelita. Na więcej wniosków potrzeba czasu i badań. Choć białaczka nie zaczyna się w jelitach, to właśnie jelitowe bakterie i ich metabolity mogą przesądzać o tym, czy CHIP przekształci się w chorobę. To otwiera nowy rozdział w medycynie: mikrobiom jako regulator hematopoezy i nowy cel terapii przeciwnowotworowych.

Źródło: Agarwal, P., Sampson, A., Hueneman, K. et al. Microbial metabolite drives ageing-related clonal haematopoiesis via ALPK1. Nature (2025). https://doi.org/10.1038/s41586-025-08938-8