Nie ma wątpliwości, że kwasy są omega 3 są bardzo ważne dla zdrowia. Czy jednak ich stosowanie może mieć jakieś skutki uboczne? Czy można przedawkować kwasy omega 3?

Kwasy omega 3 a choroby sercowo naczyniowe

To może być lekkie zaskoczenie. Z jednej strony kiedy mówimy o kwasach omega 3 kojarzą nam się one niezaprzeczalnie z pozytywnym wpływem na układ sercowo naczyniowy. Ale czy słyszeliście o tym, że kwasy omega 3 mogą zwiększać ryzyko migotania przedsionków? Zanim jednak Was postraszę to najpierw spójrzmy co pokazują badania naukowe.

Metaanaliza 7 badań (duża grupa = 81 210 pacjentów) wykazała że stosowanie >1g kwasów omega 3 dziennie wiązało się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia migotania przedsionków. Jednak dla równowagi, od razu wspomnę że z kolei w badaniu VITAL Rhythm Study (25 871 pacjentów) nie stwierdzono żeby taka dawka zwiększała ryzyko. W badaniu STRENGTH wykazano, że dopiero spożycie 4g kwasów omega 3 było związane ze zwiększonym ryzykiem migotania przedsionków.

Wydaje się, że ryzyko wystąpienia migotania przedsionków zależy nie tylko od dawki kwasów omega 3 ale także od postaci leków. I oczywiście od indywidualnych cech osoby suplementującej. Prawdopodobnie znaczenie będzie miała również postać stosowanych kwasów omega 3 a zwłaszcza to czy stosujemy mieszaninę EPA  i DHA czy pojedynczo DHA lub EPA. Huh i wsp. wskazują, że coraz więcej badan podaje, że EPA w kontekście chorób sercowo-naczyniowych będą bezpieczniejsze. Jednak część badań pokazuje coś zgoła odwrotnego. Krótko mówiąc: nie wiemy. Większość obserwacji prowadzona jest na mieszaninach. Nie bez znaczenia będzie również wiek. W badaniu OMEMI zaobserwowano, że > 3% ryzyka migotania przedsionków było największe w grupie pacjentów >75 roku życia.

Jaki jest mechanizm wpływu omega 3 na wzrost ryzyka migotania przedsionków? Nie jest to jasne. Z jednej strony kwasy omega 3 stabilizują błony komórkowe i chronią przed zaburzeniami rytmu serca. Ale prawdopodobnie mechanizm opiera się o wpływ na kanały jonowe w komórkach, co może zmieniać potencjał czynnościowy komórek w sercu.   

WNIOSEK: Europejska Agencja Leków (EMA) w swoim stanowisku z 2023 roku wskazała, że najwyższe ryzyko migotania przedsionków jest przy dawce 4g dziennie. Chociaż warto dodać, że zauważono, że ryzyko wzrasta już powyżej dawki 1g.

Kwasy omega 3 krwawienia

To chyba najczęstszy zarzut przeciwko kwasom omega 3. Czyli to, że suplementacja kwasów omega zwiększa ryzyko krwawień. Faktem jest to, wysokie spożycie EPA  i DHA zmniejsza w tkankach w stężenie kwasu arachidonowego. Kwas arachidonowy to kwas biorący udział w procesie krzepnięcia krwi. To tak tłumacząc z punktu biochemii, dlaczego kwasy omega 3 mogą nasilić krwawienia. Ciekawostką jest to, że u Eskimosów spożywających duże ilości tłustych ryb (odpowiadające dostarczaniu codziennie około 6,5g kwasów omega 3) zaobserwowano zwiększoną skłonność do krwawień z nosa i dróg moczowych oraz zwiększoną śmiertelność z powodu udaru krwotocznego.

Ale kończąc ciekawostki a przechodząc do twardych dowodów. Czy kwasy omega 3 nasilają krwawienia? W 2009 roku niemiecki Federalny Instytut Oceny Ryzyka zalecił, aby nie przekraczać 1,5g EPA i DHA ze względu na zwiększone ryzyko krwawień. Jednak ocena ta została wydana m.in. na podstawie badania z udziałem dzieci. Było to badanie z 1990 roku w którym opisano przypadki krwawień z nosa związanych ze spożyciem oleju rybiego. Obserwowana grupa była jednak bardzo mała (zaledwie 11 osób). Specjaliści zwracają również uwagę, że raportowanie z badania było niewystarczające a kolejne badanie przeprowadzone w podobnych grupach z podobnymi dawkami kwasów nie wykazywały zwiększonego ryzyka krwawienia. W 2011 roku Norweski Komitet Naukowy ds. Żywności i Środowiska (VKM) przeprowadził podobną ocenę bezpieczeństwa stosowania kwasów omega 3 w zakresie ryzyka krwawień. Nie wykazano poważnych działań niepożądanych w ilości do 6,9g kwasów omega 3 dziennie.

No i wisienka… Przegląd Cochrane (bardzo dobry przegląd badań) obejmując 48 randomizowanych badań oceniał wpływ kwasów omega 3 na krwawienia, w dawkach od 0,4 do 7g dziennie przez okres od 6 do 47 miesięcy. W 7 badaniach, w których stosowano dawki od 1,8 do 6,9g/dobę przez okres od 6 do 24 miesięcy odnotowano epizody krwawień. Harris i wsp. analizowali 19 badań interwencyjnych u pacjentów poddawanych dużej operacji naczyniowej, którzy stosowali EPA  i DHA przez 1 do 28 miesięcy. Warto dodać, że w większości analizowanych badań pacjenci przyjmowali jednocześnie leki przeciwzakrzepowe. W żadnym z badań nie zaobserwowano zwiększonej częstotliwości ani nasilenia powikłań krwotocznych związanych z suplementacją kwasów omega 3. Podobnie Filion i wsp. nie zaobserwowali zwiększonego ryzyka krwawienia u osób, które stosowały kwasy omega 3 w dawce od 0,9 do 6,9g dziennie przez 1 do 55 miesięcy.   

Wniosek: Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) zauważa, spożycie EPA i DHA w ilości 5g dziennie przez okres do 2 lat lub stosowanie 7g kwasów omega 3 przez okres do 6 miesięcy nie zwiększa ryzyka samoistnych krwawień nawet u osób z wysokim ryzykiem krwawienia. Aktualnie nie ma wystarczających danych, aby stwierdzić czy te same dawki pojedynczych kwasów tj. podawanie osobno EPA lub DHA będzie miało inny wpływ. Badania oceniające stosowanie kwasów omega 3 w dawce od 2 do 15 g na dobę (przy czym większość badań to dawki od 3 do 6 g na dobę) nie prowadziły do samoistnego krwawienia. EFSA zwraca także uwagę, że stosowanie do 6g dziennie kwasów omega 3 nie zwiększa wpływu leków przeciwpłytkowych lub przeciwzakrzepowych na czas krwawienia. Co prawda w badaniach odnotowuje się zmiany czasu krwawień. Jednak, według raportu EFSA, zmiany te mieszczą się w normalnym zakresie i nie mogą być uznane za niekorzystne ponieważ nie są związane ze zwiększonym ryzykiem powikłań.

Kwasy omega 3 a cukrzyca

Dla niektórych zaskoczeniem może być fakt, że kwasy omega 3 w dużych dawkach mogą wpływać na stężenie glukozy. I niekoniecznie będzie to korzystny wpływ… Opisywano m.in., że stosowanie 10g dziennie kwasów omega 3 miało wpływ na zwiększenie zapotrzebowania na insulinę, wzrost stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1C) a także wzrost stężenia glukozy na czczo i po posiłku u pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2. Jednak należy zaznaczyć, że dawki do 5g dziennie stosowane przez 2-12 tygodni wydają się nie zwiększać zapotrzebowania na insulinę u osób chorych na cukrzycę. Metaanaliza Hartwega oceniająca stosowanie kwasów omega 3 w dawcę od 1,7 do 10g dziennie nie wykazała wpływu suplementacji na stężenie glukozy lub insuliny.

Wniosek: Według EFSA dawka do 5g dziennie stosowana przez 12 tygodni nie ma wpływu na stężenie glukozy lub insuliny, zarówno u osób zdrowych jak i chorych na cukrzycę.

Podsumowanie

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) uznaje dawki do 3g kwasów omega 3 za bezpieczne. Z kolei EFSA uznaje dawki do 5g kwasów omega 3 za bezpieczne.

W skrócie? Jeśli stosujesz standardowe dawki kwasów omega 3 to raczej nie masz się czego obawiać. Jeśli jesteś z grupy ryzyka (tj. masz ryzyko lub stwierdzone migotanie przedsionków lub masz problemy z małopłytkowością lub długim czasem krzepnięcia) na wszelki wypadek skonsultuj się z lekarzem. Co prawda badania wskazują, że jeśli stosujesz niskie dawki (np. do 1-2g) to suplementacja jest bezpieczna. Ale jeśli chcesz mieć 100% pewności, zawsze konsultuj suplementy. Ale pamiętaj, że stosowanie omega 3 przynosi dużo korzyści, nie rezygnuj z suplementacji 🙂

Bibliografia:

1. Huh JH, Jo SH. Omega-3 fatty acids and atrial fibrillation. Korean J Intern Med. 2023 May;38(3):282-289. doi: 10.3904/kjim.2022.266. Epub 2022 Dec 14. PMID: 36514212; PMCID: PMC10175873.
2. https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/120727
3. Hartweg J, Perera R, Montori V, Dinneen S, Neil HA and Farmer A, 2008. Omega-3 polyunsaturated fatty acids (PUFA) for type 2 diabetes mellitus. Cochrane Database of Systematic Reviews, CD003205.
4. BfR (Bundesinstitut fur Risikobewertung), 2009. Fur die Anreicherung von Lebensmitteln mit Omega-3-Fettsauren empfiehlt das BfR dia Festsetzung von Hochstmengen. Stellungnahme Nr. 030/2009, 10 pp
5. VKM (Norwegian Scientific Committee for Food Safety), 2011. Opinion of the Steering Committee of the Norwegian Scientific Committee for Food Safety: Evaluation of negative and positive health effects of n-3 fatty acids as constituents of food supplements and fortified foods. Doc. no.: 08-707-final, 88 pp
6. Filion KB, El Khoury F, Bielinski M, Schiller I, Dendukuri N and Brophy JM, 2010. Omega-3 fatty acids in high-risk cardiovascular patients: a meta-analysis of randomized controlled trials. BMC Cardiovascular Disorders,10, 24.
7. Harris WS, 2007. Expert opinion: omega-3 fatty acids and bleeding-cause for concern? American Journal of Cardiology,99, 44C-46C
8. Hooper L, Thompson RL, Harrison RA, Summerbell CD, Moore H, Worthington HV, Durrington PN, Ness AR, Capps NE, Davey Smith G, Riemersma RA and Ebrahim SB, 2004. Omega 3 fatty acids for prevention and treatment of cardiovascular disease. Cochrane Database of Systematic Reviews, CD003177
9. Albert CM, Cook NR, Pester J, Moorthy MV, Ridge C, Danik JS, Gencer B, Siddiqi HK, Ng C, Gibson H, Mora S, Buring JE, Manson JE. Effect of Marine Omega-3 Fatty Acid and Vitamin D Supplementation on Incident Atrial Fibrillation: A Randomized Clinical Trial. JAMA. 2021 Mar 16;325(11):1061-1073. doi: 10.1001/jama.2021.1489. PMID: 33724323; PMCID: PMC7967086.

Nazywam się Maja Czerwińska i jestem dr n. med. i n. o zdr. Przede wszystkim zaś, jestem doświadczonym dietetykiem klinicznym oraz psychodietetykiem.

Specjalizuję się w zaburzeniach hormonalnych i onkologii.

Jako prelegentka występuję na zjazdach, szkoleniach i sympozjach. Prowadzę oraz publikuję badania naukowe.

Od wielu lat pracuję w szpitalu, gdzie we współpracy z lekarzami, konsultuję trudne i skomplikowane przypadki jednostek chorobowych.

Dowiedz się więcej